Niebo nad Toruniem w listopadzie 2024

W Toruniu i okolicach pierwszego listopada Słońce wzejdzie o 06:43, a zajdzie o 16:13, zaś 30 listopada dzień rozpocznie się o 07:35 i zakończy o 15:33. Różnica między długością dnia z początku i końca miesiąca wyniesie około półtorej godziny.

Księżyc

W listopadzie kolejność faz Księżyca będzie następująca:

01-11 13:47 – Nów

09-11 06:56 – I kwadra

15-11 22:29 – Pełnia

23-11 02:28 – III kwadra

4 listopada bardzo wąski sierp Księżyca (oświetlenie tarczy ok. 9%) możemy 20 - 25 minut po zachodzie Słońca próbować odnaleźć około 5 stopni poniżej jasnej Wenus (koniunkcja 5.11 o 01:16, separacja 3,5°). Wieczorem 10 listopada zobaczymy nad południowo-wschodnim horyzontem Saturna i Księżyc w niewielkiej odległości od siebie. Oba obiekty podczas wędrówki po niebie będą się do siebie zbliżać. Około 30 minut po północy schowa się za horyzontem nasz naturalny satelita, będący w pierwszej kwadrze, a następnie odległy od niego o około 2° Saturn (koniunkcja 11.11 o 03:54, separacja 0,35°). Następnego wieczoru (11 listopada) Księżyc znajdzie się obok Neptuna (o północy odległość wyniesie między nimi około 2,5° a po ich zachodzie o 04:18 (12 listopada) Księżyc zakryje Neptuna.   Wieczorem 15 listopada Księżyc pojawi się obok Urana (koniunkcja 16.11 o 00:01, separacja 3°43'). Obserwacje Neptuna i Urana w sąsiedztwie Księżyca są możliwe za pomocą lornetki. Przez całą noc z 17 na 18 listopada Srebrny Glob będzie świecił niedaleko Jowisza. 22 listopada o godzinie 21:40 dojdzie do koniunkcji Księżyca i Marsa, separacja 1°49'. W swojej wędrówce po nieboskłonie nasz naturalny satelita przejdzie także obok Plejad (16.11) oraz obok gwiazd: Polluksa z gwiazdozbioru Bliźniąt (20.11), Regulusa z Lwa (23.11) i Spiki z Panny (27.11).

Planety

Bardzo jasna Wenus pełniąca rolę gwiazdy wieczornej w miarę upływu dni widoczna będzie coraz dłużej po zachodzie Słońca nad południowo-wschodnim horyzontem, ostatniego dnia lis-topada zajdzie o 18:24. 16 listopada Merkury osiągnie maksymalną wschodnią elongację (22,4°). Wystąpią więc najlepsze warunki do obserwacji tej planety po zachodzie Słońca. Od godzin wieczornych do rana przez cały miesiąc podczas pogodnych nocy w konstelacji Byka widoczny będzie Jowisz. W gwiazdozbiorze tym za pomocą lornetki odszukać możemy także Urana, który 17 listopada znajdzie się w opozycji. Przez całe noce możemy w listopadzie obserwować Marsa goszczącego w gwiazdozbiorze Raka. W tym miesiącu będą nadal dobre warunki do obserwacji Saturna oraz Neptuna. Do późnych godzin wieczornych widoczny jest Saturn przebywający w gwiazdozbiorze Wodnika. Planeta z pierścieniami znika pod widnokręgiem dopiero około północy. O godzinę dłużej będziemy mogli za pomocą lornetki lub teleskopu obserwować Neptuna, znajdziemy go w konstelacji Ryb.

Gwiazdy, gwiazdozbiory i „spadające gwiazdy”.

W listopadowe wieczory nisko nad północnym horyzontem możemy obserwować Wielką Niedźwiedzicę, w której bez problemu wyodrębnimy asteryzm zwany Wielkim Wozem zorien-towany w tym okresie względem obserwatora w najbardziej charakterystyczny sposób - przypomina wóz jadący (tyłem) po równej drodze, z góry lub pod górę.  Spoglądając na południe zobaczymy po prawej stronie gwiazdozbiory jesienne, a z drugiej strony nieba, od południa do wschodu, znajdziemy konstelacje zimowe. W zenicie, około północy, dobrze  widoczne są Perseusz i Żyrafa. Warto także przyjrzeć się słabiej świecącym, ale nie mniej interesującym układom gwiazd jesiennego nieba. Na początku miesiąca około godziny 23, a pod koniec około 21:30 górują dwa niewielkie gwiazdozbiory: Baran należący do grupy gwiazdozbiorów zodiakalnych i Trójkąt.

W gwiazdozbiorze Trójkąta znajduje się galaktyka M33 (Galaktyka Trójkąta), którą można dostrzec przy pomocy nawet niewielkiej lornetki. Jest to druga pod względem jasności galaktyka spiralna na niebie po Galaktyce Andromedy. Trochę niżej, na prawo od wspomnianych gwiazdozbiorów znajduje się znacznie większy, również składający się ze słabo świecących gwiazd, gwiazdozbiór Ryb. Podobnie, jak Baran należy on do gwiazdozbiorów Zodiaku.

Listopad to doskonały miesiąc na dalsze obserwacje Taurydów – deszczu meteorów z konstelacji Byka. Rój ten składa się z dwóch części: Taurydów Południowych i Taurydów Północnych. Południowe Taurydy (STA) promieniują od 20 września do 20 listopada, a swoje maksimum mają w tym roku 5 listopada. „Spadające gwiazdy” z północnego roju występują w okresie od 20 października do 10 grudnia, a maksimum aktywności spodziewane jest 12 listopada. ZHR dla obu rojów jest podobne i wynosi około 5 przelotów na godzinę. Listopad jest miesiącem, w którym swoje maksimum mają Leonidy, czyli deszcz meteorów z radiantem w gwiazdozbiorze Lwa. Występują one niemal przez cały miesiąc (od 6 do 30 listopada). Maksimum przypadnie 17 listopada. Meteory z tego roju są najszybszymi, jakie możemy obserwować na naszym niebie – ich prędkość wynosi aż 71 km/s. Są one pozostałością po komecie 55P/Tempel-Tuttle. ZHR Leonidów waha się pomiędzy 10 a 20 przelotów na godzinę.

Międzynarodowa Stacja Kosmiczna

Do 4 listopada przeloty ISS nad Toruniem będą widoczne nad ranem lub koło północy. Od 5 listopada w godzinach wieczornych. Na początku tego okresu przeloty nie będą najjaśniejsze. Po 20 listopada prawie każdego dnia będziemy mieli wieczorem szansę dostrzec tę bardzo jasną stację. Dokładne godziny przelotów podane są na stronie https://heavens-above.com.

                                                                        Autor: Jolanta Olejniczak Oddział PTMA Szczecin

                                                                                Opracował dla Torunia: Czesław Stawikowski

                                                          Tekst powstał dzięki współpracy z PTMA Oddział Szczecin