Niebo nad Toruniem w grudniu 2023

W Toruniu 1 grudnia Słońce wzejdzie o godzinie 7.35, a zajdzie o 15.33. Natomiast ostatni dzień tego roku rozpocznie się o 7.59 a zakończy o 15.38. W 2023 roku zima astronomiczna rozpocznie się 22 grudnia o 04:27, czyli tego samego dnia, co zima kalendarzowa, której początek przypada zawsze na 22 grudnia (jest to umowna data, ustalona na potrzeby kalendarza). Początek zimy astronomicznej wypada w różnych terminach, najczęściej 21 lub 22 grudnia, bardzo rzadko 20 lub 23 grudnia, a wyznacza go przesilenie zimowe, w czasie którego Słońce znajduje się w zenicie najdalej na południu, nad zwrotnikiem Koziorożca. Na półkuli północnej dzień jest wtedy najkrótszy, a noc najdłuższa. Tego dnia w okolicach Torunia Słońce podczas górowania wzniesie się nad horyzont jedynie na wysokość około 13,5°.

Księżyc

W grudniu kolejność faz Księżyca będzie następująca:

05-12   06:49 - Ostatnia kwadra

13-12   00:32 - Nów

19-12   19:39 - Pierwsza kwadra

27-12   01:33 - Pełnia

9 grudnia nad południowo-wschodnim horyzontem tuż przed 4 rano w niedalekiej odległości od cienkiego sierpa Księżyca pojawi się Wenus, (o świcie, o siódmej rano znajdzie się w odległości 5°, koniunkcja o godzinie 16:02, separacja 4°14’). Wieczorem 17 grudnia nad świecącym sierpem Księżyca odnajdziemy Saturna (o zachodzie Księżyca separacja około 4°, koniunkcja 18.12, o 01:39 separacja 2°41’). Najciekawsze grudniowe złączenie Księżyca z planetą będziemy mogli oglądać pierwszego dnia zimy. Po zachodzie Słońca, na wysokości ponad 30 stopni nad horyzontem, bardzo blisko siebie w odległości około 2° znajdą się Jowisz i Księżyc (koniunkcja o godzinie 13:07, separacja 1°26’.)

Przy pomocy lornetki lub teleskopu 19 grudnia możemy spróbować w pobliżu Księżyca odnaleźć Neptuna (koniunkcja o 16:00, separacja 1°59’), zaś 23 grudnia Urana (koniunkcja 13:30, separacja  1°40’, po zmierzchu astronomicznym separacja około 2,5°.

W grudniu Księżyc podczas wędrówki po nieboskłonie 1 i 28 grudnia znajdzie się w pobliżu gwiazdy Polluks z gwiazdozbioru Bliźniąt, 4 grudnia będzie świecił niedaleko Regulusa z konstelacji Lwa, a 8 grudnia nad ranem zobaczymy go w gwiazdozbiorze Panny niedaleko Spiki.

Planety

4 grudnia o godzinie 14:51 Merkury będzie, z punktu widzenia ziemskiego obserwatora, najdalej oddalony od Słońca w kierunku wschodnim, czyli osiągnie maksymalną elongację wschodnią. Odległość kątowa Merkurego od Słońca podczas grudniowej elongacji nigdy nie jest duża. Kąt elongacji wyniesie 21,2°, a planeta będzie miała jasność -0,36 magnitudo.

Przez cały miesiąc po zachodzie Słońca na wieczornym niebie odnajdziemy gazowe olbrzymy (dwa najdalsze tylko za pomocą lornetki lub teleskopu). Saturn, goszczący w Wodniku, zachodzić będzie jako pierwszy (pod koniec roku będzie znikał  przed godziną  21:00). Dwie godziny później za horyzontem będzie się chować Neptun. Jasny Jowisz będzie świecił wyżej nad horyzontem niż te dwie planety i będziemy mogli oglądać go do późnych godzin nocnych. Jowisz w wigilijny wieczór będzie pełnił rolę „pierwszej gwiazdki” na niebie. Urana za pomocą lornetki będzie można obserwować podczas grudniowych nocy w gwiazdozbiorze Barana. Bardzo jasna Wenus pełniąca rolę gwiazdy porannej pojawiać się będzie na początku miesiąca nad horyzontem około wpół do czwartej w gwiazdozbiorze Panny, a pod koniec roku wschodzić będzie po wpół do piątej w konstelacji Strzelca.

Gwiazdy, gwiazdozbiory i „spadające gwiazdy”

W grudniu podziwiać możemy bardzo charakterystyczne, łatwe do identyfikacji, jasne gwiazdy oraz zimowe konstelacje. Około północny, blisko zenitu znajdziemy jasną Kapellę z Woźnicy, zaś w okolicach miejscowego południka gwiazdozbiór Oriona, a u jego stóp Zająca. Po lewej stronie Oriona świecą Wielki Pies i Mały Pies, po prawej Byk. Najjaśniejszą gwiazdą na nocnym niebie jest Syriusz należący do konstelacji Wielkiego Psa. Łatwo go odnaleźć przedłużając gwiazdy pasa Oriona w dół. W konstelacji Małego Psa jasno świeci Procjon. Gwiazdy te wraz z Betelgezą tworzą asteryzm Trójkąta Zimowego. W Byku (u nasady „rogów”) świeci Aldebaran który, podobnie jak i Betelgeza ma czerwone zabarwienie.

W tym miesiącu promieniują dwa dobrze znane roje meteorów. Ten pierwszy to Geminidy. Rój pochodzący od planetoidy Phaethon; aktywny jest od 4 grudnia a jego radiant znajduje się w gwiazdozbiorze Bliźniąt w okolicy Kastora. Maksimum Geminidów w tym roku przypada na 14 grudnia o godzinie 19. Prędkość meteorów (meteoroidów) roju dochodzi do 35 km/s, a poza miastem będzie można dostrzec do 150 zjawisk w ciągu godziny. 17 grudnia gdy kończy się aktywność Geminidów swoją aktywność rozpoczyna kolejny ciekawy rój jesienno-zimowego nieba - Ursydy. Rój pochodzący od komety 8P/Tuttle, można obserwować do 26 grudnia. W Polsce są dobre warunki do obserwacji tego roju. gdyż jego radiant, czyli miejsce, z którego zdają się wybiegać meteory, leży w gwiazdozbiorze Małej Niedźwiedzicy. Nigdy więc nie chowa się pod horyzont, przez co meteory można obserwować przez całą noc. 23 grudnia około godziny czwartej nad ranem możemy spodziewać się maksimum roju o przewidywanej liczbie ZHR=10; może ona osiągnąć większą wartość. Ursydy lubią sprawiać niespodzianki i pokazać deszcz meteorów.

Międzynarodowa Stacja Kosmiczna

Do 7 grudnia przeloty ISS nad Toruniem będą widoczne wieczorem. Stacja ponownie pojawiać się będzie od 15 grudnia w godzinach porannych. ISS widoczna jest na niebie, jako jasny punkt szybko przemierzający nieboskłon. Dokładne godziny przelotów podane są na stronie https://heavens-above.com.

                                                                                                     Autor Jolanta Olejniczak

                                                                            Opracował dla Torunia Czesław Stawikowski

                                                     Tekst powstał dzięki współpracy z PTMA Oddział Szczecin