Niebo w marcu 2025 nad Toruniem
W marcu dni stają się dłuższe niż noce. W Toruniu i okolicach pierwszego marca Słońce wzejdzie o 6:32, zajdzie o 17:24, a dzień będzie trwał 10 godzin 52 minuty. Natomiast ostatniego dnia marca wschód Słońca (już według czasu letniego, obowiązującego od 30 marca, od godz. 2:00 zmienionej na 3:00) nastąpi o 6:21, a zachód o 19:19. 31 marca dzień będzie już trwał prawie 13 godzin.
20 marca o godz. 10:01 rozpocznie siÄ™ astronomiczna wiosna. SÅ‚oÅ„ce wejdzie w znak Barana i znajdzie siÄ™ w punkcie równonocy wiosennej, który jest miejscem przeciÄ™cia siÄ™ pÅ‚aszczyzny ekliptyki z równikiem niebieskim. W tym dniu SÅ‚oÅ„ce wschodzi dokÅ‚adnie na wschodzie, a zachodzi na zachodzie. Potocznie mówi siÄ™, że nastÄ™puje wtedy zrównanie dnia z nocÄ…, jednak wystÄ™powanie zjawiska refrakcji oraz rozmiary kÄ…towe SÅ‚oÅ„ca powodujÄ… że dzieÅ„ jest nieco dÅ‚uższy. 20 marca dzieÅ„ w Toruniu bÄ™dzie trwaÅ‚ okoÅ‚o 12 godzin i 14 minut, a nasza dzienna gwiazda podczas górowania wzniesie siÄ™ nad horyzont na wysokość 37,0°.
Księżyc
W marcu kolejność faz Księżyca będzie następująca:
06-03 17:32 - I Kwadra
14-03 07:55 - Pełnia
22-03 12:30 - III Kwadra
29-03 11:58 - Nów
Podczas ostatniej zimowej pełni, 14 marca, nastąpi zaćmienie Księżyca. Całkowite zaćmienie będzie widoczne w całej Ameryce Północnej (z wyjątkiem zachodniej części Alaski), w zachodniej części Ameryki Południowej i przyległej części Oceanu Spokojnego, w zachodniej Grenlandii oraz w zachodniej części Atlantyku. W zachodniej i środkowej Europie, zachodniej i środkowej Afryce oraz na zachodnim Atlantyku przy zachodzie Księżyca, zaś w Australii (prawie całej, z wyjątkiem części zachodniej), wschodniej Azji oraz na zachodnim Pacyfiku przy wschodzie Księżyca.
Z przeważającej części terytorium Polski, w tym z Torunia, oglądać można jedynie fazę półcieniową, natomiast na zachodnich krańcach Polski, w tym w okolicach Szczecina, można oglądać Księżyc częściowo zaćmiony. Faza półcieniowa rozpocznie się w Toruniu o 4:57, gdy Srebrny Glob będzie na wysokości 10 stopni nad horyzontem. Księżyc zajdzie w Toruniu w czasie tej fazy.
Podczas nowiu Księżyca, 29 marca, czeka nas częściowe zaćmienie Słońca. Będzie ono widoczne dla części północno-wschodnich Stanów Zjednoczonych, wschodniej Kanady, Grenlandii, Europy, północno-zachodniej Afryki i północno-zachodniej Rosji. W szczytowym momencie Księżyc prawie zakryje Słońce. Półcień Księżyca dotknie powierzchni Ziemi na Atlantyku, przy północnym wybrzeżu Ameryki Południowej o godzinie 8:50 UT. Faza maksymalna równa 0.9361 nastąpi o 10:47 UT i będzie widoczna przy wschodnim brzegu Zatoki Hudsona w Ameryce. Zaćmienie zakończy się o 12:43 UT, gdy półcień opuści Ziemię w północnej Azji (Syberia).
W Toruniu płytkie częściowe zaćmienie Słońca rozpocznie się o 11:44 czasu miejscowego, faza maksymalna (0,201) wystąpi o 12:26, a całe zjawisko zakończy się o 13:09.
W marcu, podczas wędrówki po nieboskłonie naszego naturalnego satelity możemy obserwować jego bliskie spotkania prawie ze wszystkimi planetami. Księżyc zobaczymy blisko:
Merkurego - 1.03 o godz. 18:30 w odległości około 6 stopni,
Neptuna -1.03 o godz. 18:45 w odległości około 5 stopni (potrzebny teleskop lub dobra lornetka),
Wenus - 2.03, po zachodzie Słońca, w odległości około 9 stopni,
Urana - 4.03, o godz. 23:30, w odległości około 4,7 stopnia (potrzebna lornetka),
Jowisza - 6.03, po zachodzie Słońca, (o godz. 17:45 w odległości około 6,3 stopnia).
Marsa - 9.03, o 02:55, w odległości około 50 minut.
Wieczorem 5 marca Młody Księżyc będzie świecił na tle Plejad, a 16 marca Srebrny Glob znajdzie się obok Spiki z gwiazdozbioru Panny.
Planety
1 marca po zachodzie SÅ‚oÅ„ca, nad zachodnim horyzontem bÄ™dziemy mogli zaobserwować na niebie bliskie uÅ‚ożenie Merkurego, Wenus, zachodzÄ…cego i sÅ‚abo Å›wiecÄ…cego Saturna oraz bardzo wÄ…ski sierp Księżyca (oÅ›wietlenie okoÅ‚o 4%), a za pomocÄ… teleskopu lub dobrej lornetki znajdziemy tam także Neptuna. Saturn i Neptun bÄ™dÄ… możliwe do obserwacji tylko na poczÄ…tku miesiÄ…ca. Warto spoglÄ…dać przez teleskop na Wenus, która teraz ma ksztaÅ‚t sierpa, od 18 do 28 marca bardzo ostrego (oÅ›wietlenie poniżej 2 %) o dużej Å›rednicy (powyżej 58′′). Warto także patrzeć przez teleskop na Saturna, aby zobaczyć wyjÄ…tkowy, pozornie zanikajÄ…cy ukÅ‚ad pierÅ›cieni, bÄ™dÄ…cy efektem ustawienia ich pÅ‚aszczyzny pod bardzo maÅ‚ym kÄ…tem do kierunku z którego patrzymy. Gdy pÅ‚aszczyzna pierÅ›cieni bÄ™dzie równolegÅ‚a do kierunku z którego patrzymy (23 marca) Saturn bÄ™dzie wschodziÅ‚ po wschodzie i zachodziÅ‚ przed zachodem SÅ‚oÅ„ca. Przez caÅ‚y marzec na wieczornym niebie do późnych godzin nocnych nadal bÄ™dzie widoczny jasny Jowisz oraz Mars, a za pomocÄ… lornetki Uran.
Wenus nazywana jest „gwiazdÄ… wieczornÄ…” i „gwiazdÄ… porannÄ…” w zależnoÅ›ci od tego, kiedy siÄ™ pojawia. Ale w marcu tego roku wydarzy siÄ™ coÅ› rzadkiego. W okolicach zÅ‚Ä…czenia dolnego ze SÅ‚oÅ„cem (planeta znajduje siÄ™ w jednej linii miÄ™dzy SÅ‚oÅ„cem a ZiemiÄ…), które nastÄ…pi 23 marca, Wenus bÄ™dzie widoczna przez kilka dni na półkuli północnej zarówno na porannym, jak i na wieczornym niebie. Dzieje siÄ™ tak, ponieważ koniunkcja dolna Wenus zbiega siÄ™ z czasem, gdy jej szerokość ekliptyczna jest bardzo wysoka, do 8,4° na północ. Ponadto pod koniec marca na półkuli północnej ekliptyka tworzy wieczorem stromy kÄ…t z horyzontem, a rano znajduje siÄ™ nisko, czyli SÅ‚oÅ„ce zachodzi szybko wieczorem i wschodzi powoli rano. Ze wzglÄ™du na ten ukÅ‚ad, Wenus jest w tym okresie nadal widoczna na wieczornym niebie i zaczyna być widoczna także na porannym niebie. Jest to rzadkie wydarzenie, które nastÄ™pnym razem bÄ™dzie obserwowane dopiero w 2033 roku.
Wieczorem 16 marca możemy w pobliżu Wenus bez trudu odszukać Merkurego. Czas dobrej widocznoÅ›ci Merkurego to pierwsza poÅ‚owa marca. 8 marca planeta ta osiÄ…gnie maksymalnÄ… wschodniÄ… elongacjÄ™ (18o15′). Wiąże siÄ™ to z najlepszymi warunkami obserwacyjnymi najbliższej SÅ‚oÅ„cu planety. Merkury znajduje siÄ™ wtedy na wschód od SÅ‚oÅ„ca, wiÄ™c wschodzi i zachodzi później niż SÅ‚oÅ„ce. Wieczorami, w pierwszych dniach marca możemy na niebie w pobliżu Merkurego za pomocÄ… lornetki odnaleźć Neptuna (najbliżej, bo w odlegÅ‚oÅ›ci okoÅ‚o 6 stopni bÄ™dÄ… 2 marca). 12 marca po zachodzie SÅ‚oÅ„ca Wenus i Merkury znajdÄ… siÄ™ w odlegÅ‚oÅ›ci okoÅ‚o 5,5 stopnia od siebie, a zjawisko można obserwować do zachodu Merkurego (okoÅ‚o 19:30).
Gwiazdy, gwiazdozbiory
Przez kolejne marcowe wieczory możemy obserwować jak zimowe konstelacje ustÄ™pujÄ… miejsca wiosennym gwiazdozbiorom. Bardzo późnym wieczorem Orion, BliźniÄ™ta i Byk zmierzajÄ… ku horyzontowi na zachodnim niebie. Przez prawie caÅ‚y miesiÄ…c nocÄ… nad naszymi gÅ‚owami znajdować siÄ™ bÄ™dzie gwiazdozbiór Wielkiej Niedźwiedzicy. W Toruniu, podczas bezchmurnych nocy, w zenicie bÄ™dzie można bez trudu dostrzec Wielki Wóz, który jest asteryzmem tego gwiazdozbioru. Natomiast na poÅ‚udniowej stronie nieba dostrzeżemy m.in. Lwa. Gwiazdozbiór ten znaleźć można przy pomocy gwiazd przedniej Å›cianki skrzyni Wielkiego Wozu, przedÅ‚użajÄ…c odlegÅ‚ość miÄ™dzy nimi dziesiÄ™ciokrotnie w kierunku poÅ‚udniowym. NajjaÅ›niejszÄ… gwiazdÄ… konstelacji Lwa jest Regulus, bÄ™dÄ…cy ukÅ‚adem dwóch gwiazd obiegajÄ…cych wspólny Å›rodek masy. Lew na poczÄ…tku marca góruje o północy na wysokoÅ›ci okoÅ‚o 55°. Z kolei nad wschodnim horyzontem odnaleźć można gwiazdozbiory Panny, Wolarza, Korony Północnej i Herkulesa.
Na nocnym niebie warto odszukać rozległy asteryzm utworzony przez jasne gwiazdy: Wegę z gwiazdozbioru Lutni, Arktura z Wolarza, Kapellę z Woźnicy i Procjona z Małego Psa.
Międzynarodowa Stacja Kosmiczna
Do 7 marca przeloty ISS nad Toruniem będą widoczne nad ranem. Stacja ponownie pojawiać się będzie od 13 marca do 29 marca w godzinach wieczornych. ISS widoczna jest na niebie jako jasny punkt szybko przemierzający nieboskłon. Dokładne godziny przelotów znajdziemy na stronie https://heavens-above.com.
Autor: Jolanta Olejniczak PTMA Oddział w Szczecinie
Opracował dla Torunia: Czesław Stawikowski
Tekst powstał dzięki współpracy z PTMA Oddział w Szczecinie